In deze tijden van crisis en grote veranderingen in het
publieke domein, zijn steeds meer geluiden te horen (onder meer uit VNG-hoek),
dat gemeenten meer mogelijkheden zouden moeten hebben om zelf belasting te
heffen. Gemeenten zouden daarmee dan meer invloed krijgen op hun inkomsten en
daardoor meer keuzevrijheid en speelruimte hebben bij het uitvoeren van hun
taken.
Mij lijkt dit een onwenselijke ontwikkeling. In de eerste
plaats denk ik dat het een belemmering zou vormen bij het voeren van een
gedegen macro-economisch beleid door de Rijksoverheid. De minister van
financiën heeft als taak om te zorgen dat het met ons land als geheel economisch
gezien de goede kant op gaat. Hij heeft daarvoor een aantal instrumenten die in
onderlinge samenhang effect hebben. Als één van die instrumenten uit handen
wordt gegeven, kan er dus minder goed gestuurd worden. Dus als bijvoorbeeld het
kabinet op macro-economische gronden kiest voor lastenverlichting, dan zou het
onwenselijk zijn als dat vervolgens ongedaan wordt gemaakt door lastenverhoging
door de gemeenten. Mij gaat het dus niet om de vraag wel of geen
lastenverlichting (want dat is een politieke), maar om de kwaliteit en
effectiviteit van je instrumentarium.
Een tweede bezwaar is wat mij betreft, het feit dat
gemeenten onder druk staan om te reorganiseren als gevolg van onder meer de
diverse decentralisaties en soms een verkeerd uitgepakt grondbeleid in het
verleden. Naar mijn mening betekent dat dat er getransformeerd moet worden en
dat er keuzes gemaakt moeten worden om dingen anders of niet meer te gaan doen.
Ik denk niet dat in zo’n situatie de weg van de minste weerstand gekozen zou
moeten kunnen worden door belasting te gaan heffen bij de burger, om vervolgens
zelf dan niet of minder te hoeven veranderen.
Tot slot, ben ik bang dat extra belastingruimte ook het
risico in zich heeft dat gemeenten inkomenspolitiek gaan bedrijven. Vanuit
macro-economische overwegingen zou dat wederom onwenselijk zijn. Wat mij
betreft hebben we één instrument voor inkomenspolitiek en dat is de
inkomstenbelasting. De hoogte en de mate van differentiatie is natuurlijk een
politieke keuze, maar het is wel van belang om het bij één instrument te laten.
Als er twee knoppen komen waar aan gedraaid kan gaan worden, dan ontstaat er een
vleugellam instrument. Wat de ene overheidslaag invoert, maakt de andere weer
ongedaan of verzwaart het juist, waardoor sturing op het totale effect
onmogelijk wordt.
Kortom, het klinkt misschien aantrekkelijk in moeilijke
tijden, maar is onverstandig. Als gemeenten meer geld nodig hebben om hun
problemen op te lossen, dan moet de Rijksoverheid de inkomstenbelasting maar
omhoog doen om daarmee het gemeentefonds op te kunnen hogen. Althans… voor wie
dat politiek wenselijk vindt.
